Zelfbouw: jij bepaalt wat je bouwt
Je koopt een stuk bouwgrond en bepaalt zelf wat voor woning je erop bouwt. Of je nu een moderne stadsvilla wilt of droomt van een houten chalet: jij beslist. Dat is zelfbouw in een notendop. Zonder tussenkomst van een ontwikkelaar ga je – meestal samen met een architect, begeleider en aannemer – aan de slag met je woning.

Er is ook een collectieve variant van zelfbouw: collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Daarbij koopt je bouwgrond met een groep mensen. Jullie ontwikkelen en bouwen samen meerdere woningen bij elkaar. Denk aan een appartementencomplex of een kleine wijk.

Niet helemaal regelvrij
Zijn er bij zelfbouw dan helemaal geen regels? Die zijn er wel degelijk. In de ene gemeente mogen zelfbouwers meer hun gang gaan dan in de andere. Dat ligt maar net aan de eisen die er in de stedenbouwkundige plannen worden gesteld. Koop je een bouwkavel, dan is het belangrijk naar de bouwregels in het kavelpaspoort te kijken. Soms staat daarin dat een woning een minimale of maximale bouwhoogte mag hebben. Of dat een gedeelte van de kavel niet bebouwd mag worden bijvoorbeeld.

Almere is de zelfbouwhoofdstad van Nederland
Zelfbouw kan in tientallen Nederlandse gemeenten. Maar er is er eentje die de kroon spant: Almere. Sinds 2007 zijn daar al meer dan 2.300 zelfbouwhuizen neergezet. Zelfbouwkavels zijn beschikbaar in alle stadsdelen. Het Homeruskwartier in Almere Poort is een bekend voorbeeld van een wijk die bijna helemaal door zelfbouwers is ontwikkeld. Tip: rij er eens een rondje. Klassieke grachtenhuizen, hypermoderne villa’s, Villa Kakelbond-achtige houten woningen: je ziet het er allemaal.

Dan is er nog een heel bijzonder project: Oosterwold. In dit 43 vierkante kilometer grote landelijke gebied tussen Almere en Zeewolde heeft een groep pioniers totale vrijheid, ook qua gebiedsinrichting. Er is dus geen stedenbouwkundig plan. In Oosterwold moeten uiteindelijk 15.000 huizen verrijzen, waarvan er nu 155 staan.

De kansen van zelfbouw: vrijheid, betrokkenheid en kwaliteit
Uit cijfers van het CBS uit 2016 blijkt dat er in Nederland steeds meer zelfbouwprojecten zijn. Waarom is zelfbouw in trek bij gemeenten en bewoners? Drie belangrijke redenen:

1. Zelfbouw zorgt voor meer sociale cohesie in woonwijken. Doordat bewoners ziel en zaligheid in hun woonplek steken, tonen ze meer betrokkenheid met elkaar en de buurt. Dat is natuurlijk goed nieuws voor gemeenten zoals Almere, een pioniersstad waarin wijken nog moeten groeien.
2. Het grootste voordeel voor de zelfbouwer is natuurlijk de vrijheid. Wat je persoonlijke woonwensen ook zijn, van een zwembad op je dak tot een glijbaan als trap: zolang je budget en de veiligheid het toelaten, kan het. Die grote vrijheid zorgt uiteindelijk voor meer woongenot.
3. Hoewel het bouwen van je eigen huis niet per definitie goedkoper is, is de prijs-kwaliteitverhouding uiteindelijk vaak beter dan bij seriebouw. Dat blijkt uit een onderzoek van de Universiteit Utrecht en TNO.
   
   

Zelfbouw komt ook met uitdagingen
Je eigen woonparadijs creëren, het klinkt fantastisch. Toch gaat het gepaard met wat uitdagingen:

• Een zelfbouwproject is iets van de lange adem. Vanaf het kopen van een kavel tot aan het verhuizen kost zo’n project soms wel enkele jaren. Heb je zo snel mogelijk een nieuw huis nodig, dan is zelfbouw niet zo handig.
• Het bouwen van je eigen huis kost veel tijd en organisatievaardigheden. Het is een groot project waar je voortdurend bovenop moet zitten. Voor je begint, is het belangrijk daar goed over na te denken.
• Voor gemeenten is zelfbouw vaak ook pionieren. In Oosterwold liepen bouwers hierdoor tegen problemen op, vertellen ze aan de Volkskrant. Omgevingsvergunningen die maanden op zich lieten wachten, of regels over de ligging van kavels en geluidsnormen die tussentijds veranderden.
• Sowieso heb je bij zelfbouw te maken met ingewikkelde regelgeving. Daarom laten bouwgroepen en individuen zich vaak ondersteunen door een bouwbegeleider.

Wat je nodig hebt voor een succesvol zelfbouwproject? Twee zelfbouwers vatten het in de Volkskrant mooi samen: ‘Geduld, een stevig huwelijk en een hele goede rechtsbijstandsverzekering.’

Het avontuur aangaan met je aannemer
Het moge duidelijk zijn: zelfbouw is leuk, uitdagend en spannend. Tijdens de bouw van de woning ben je waarschijnlijk erg betrokken bij de voortgang. In sommige fases van je zelfbouwproject spreek je je aannemer misschien zelfs vaker dan je beste vrienden.

Prettige communicatie met je aannemer is dus belangrijk. Je kunt hierover vooraf afspraken maken. Hoe vaak wil je geïnformeerd worden over de bouw? En op welke manier? Zo houd je altijd een vinger aan de pols en kom je niet voor vervelende verrassingen te staan.